काठमाडौं। वैज्ञानिकहरुले जमिनमुनि पातालको खोजी गरेका छन् । वैज्ञानिकहरुले पृथ्वीको केन्द्मा नयाँ लुकेको संसार फेला पारेका छन् । आधा शताब्दीभन्दा धेरै समयदेखि पृथ्वीको इनर कोर ठोस भएको दावी गरिँदै आएको थियो तर नयाँ अनुसन्धानमा वैज्ञानिकहरुले यो इनर कोर थिलथिलो भएको पत्ता लगाएका छन् ।
५० वर्षभन्दा धेरै समयदेखि मानिसहरुलाई यही बताइँदै आइएको थियो कि पृथ्वीको इनर कोर फलामका अयस्कहरुको एक ठोस गोला हो । यसको बाहिर तरल आउटर कोर छ । तर, हालै जर्नल फिजिक्स अफ द अर्थ एण्ड प्लेनेटरी इन्टिरियर्समा प्रकाशित एक रिपोर्टका अनुसार इनर कोर पूर्ण रुपमा ठोस छैन । यो ठोस गोला कैयौं ठाउँहरुमा केही नरम देखि तरल धातुजस्तै छ ।
इङल्याण्डस्थित युनिभर्सिटी अफ ब्रिस्टलकी सिस्मोलोजिस्ट अर्थात भूकम्प विज्ञानी जेसिका इरविंगले भनिन् ‘हामी जति धेरै पृथ्वीको इनर कोरको अध्ययन गरिरहेका छौं, त्यत्तिकै नयाँ खुलासा भइरहेका छन् । पृथ्वीको इनर कोर कुनै बोरिङ फलामको ठोर गोला होइन । हामी पृथ्वीको केन्द्रमा एउटा पूरै संसार देखिरहेका छौं ।’ जेसिका यो अध्ययनमा सहभागी छैनन् तर उनले यो अध्ययन पढेकी छिन् ।
जेसिकाका अनुसार पृथ्वीको केन्द्र त्यतिबेलासम्म एक ठूलो रहस्य थियो जबसम्म जुल्स वर्नेले १८६४ मा जर्नी टु द सेन्टर अफ अर्थ लेखेका थिएनन् । वर्नेले लेखेका थिए कि पृथ्वीको केन्द्र खोक्रो छ ।
तर, १९५० मा वैज्ञानिकहरुले यो कुरा पाखा लगाए । वैज्ञानिकहरुले पृथ्वीको केन्द्रमा भयानक गर्मी र दबाब भएको बताए । उनीहरुले भनेका थिए कि यो गर्मी यति धेरै छ कि मानिस वा मानिसले बनाएको कुनै पनि यान यहाँ जान सक्दैन ।
जेसिका यो कुरासँग डराउँछिन् कि यदि पृथ्वीमा कुनै विनाश हुन्छ र त्यसको कारण पृथ्वीको केन्द्र हो भने वैज्ञानिक यो बताउन सक्ने छैनन् कि उनीहरुसँग आज पनि पृथ्वीको केन्द्रको निगरानी गर्ने कुनै प्रविधि छैन ।
धेरैजसो भूगर्भ विज्ञानी पृथ्वीमा उठ्ने भूकम्पीय तरंगको अध्ययन गरेर पृथ्वीको भित्रको अनुमान लगाउँछन् । यी तरंगको बहावको आधारमा पत्र–पत्रको नक्सा बनाइन्छ । जसरी कुनै मानिसको सिटी स्क्यान गरिन्छ ।
यी तरंगहरु बग्ने २ तरिका हुन्छ । पहिलो सिधा रेखामा बग्ने कम्प्रेस्ड तरंगहरु र दोस्रो लहरदार हल्का स्तरका तरंग । हरेक किसिमका तरंगले आफ्नो गति बढाउन सक्छन्, घटाउन सक्छन्, उफ्रिन सक्छन् । यी तरंगहरु पृथ्वीलाई बनाउने पत्तहरुको बीचमा बहाव बनाइराख्छन् । कम र बढी भन्ने कुरा अलग अलग भौगोलिक गतिविधिहरुमा निर्भर गर्छ ।
हवाइ इन्स्टिच्युट अफ जियोफिजिक्स एण्ड प्लेनेटरी साइन्सका भू–भौतिक विज्ञानी रेट बटलर र उनको टिमले यो नयाँ खुलासा गरेको हो । रेट बटलरले आफ्नो रिपोर्टमा लेखेका छन् कि कसरी उनीहरुले ठूला भूकम्पबाट उठ्ने भूगर्भीय तरंगहरुको जाँच गरे ।
उनीहरुले पृथ्वीमा आएका ठूला भूकम्पबाट निस्किने तरंगहरुलाई पाँच अलग अलग स्थानहरुमा नापे । उनीहरुले देखे कि तरंगहरु पृथ्वीको कोरसम्म जान्छन् त्यसपछि त्यहाँबाट निस्किएर पृथ्वीमा फैलिन्छन् ।
रेट बटलर यो देखेर आश्चर्यमा परे कि लहरदार हल्का स्तरका तरंग पृथ्वीको इनर कोरमा रहेको ठोस गोलाको केही भागमा गोक्किएर फर्किए जबकि केही भागबाट भने पार भए ।
अर्थात पृथ्वीको इनर कोर पूरा ठोस छैन । यदि पूरा ठोस हुन्थ्यो भने सबै तरंग त्यससँग ठोक्किएर फर्किन्थे । तर, तरंगहरुले ठोस गोलाका केही भाग पार गरे अर्थात ती ठाउँबाट पार गरे जहाँ तरल धातु छ वा नरम छ ।
रेट बटलर र उनका साथीहरुले यो कुरालाई कैयौं पटक परीक्षण गरे । हरेक पटक एउटै परिणाम आयो । त्यसपछि रेटले पृथ्वीको इनर कोर अर्थात केन्द्र पूर्ण रुपमा ठोस नभएको निष्कर्ष निकाले । उनका अनुसार यो इनर कोर कहीँ नरम छ भने कहीँ तरल धातुको रुपमा छ ।
यसको अर्थ इनर कोरभित्र धातु, ठोस, तरल र नरम तीनै रुपमा छ । यो एक अलग किसिमको संसार हो जसको बारेमा वर्षौंपछि थाहा भएको छ । यसबाट भविष्यमा पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्रको अध्ययनमा धेरै सहयोग मिल्नेछ ।
नेपालका उत्कृष्ठ १० अनलाइन पत्रिकाहरु भित्र पर्ने सञ्चारकेन्द्र डटकम २०७० जेठ १५ गतेदेखि सञ्चालनमा छ । यो अनलाइन मिडिया ‘सम्पूर्ण विचार, समाचार र सूचनाहरुको केन्द्र’का रुपमा स्थापित हुँदै गइरहेको छ ।
प्रतिक्रिया