काठमाडौँ । यस वर्षको जुलाई महिनाले युट्युबका लागि खुसीको खबर ल्याएको छ । पहिलो पटक, अमेरिकाका मानिसहरूले टिभी वा चलचित्रहरू हेर्न भन्दा युट्युबमा बढी समय बिताए।
युट्युबले डिज्नी, प्यारामाउन्ट, फक्स च्यानल, नेटफ्लिक्स र अमेजन जस्ता ओटीटी प्लेटफर्महरूलाई पनि पछाडि छोड्यो। तर, आउँदै गरेको केही महिनामा, युट्युब फेरि दोस्रो स्थानमा झर्यो, डिज्नी र डीसी प्लेटफर्महरू पछि पछि।
विश्वमा युट्युबको लोकप्रियता बढ्दै गएको छ । बेलायतमा १६ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका ५० प्रतिशत मानिसहरूले टेलिभिजनमा कार्यक्रमहरू भन्दा YouTube हेर्न रुचाउँछन्। यो साता विश्वमा हामी युट्युबले टिभि च्यानलहरूलाई पूर्ण रूपमा उछिनेको छ कि छैन भनेर जान्न प्रयास गर्नेछौं?
मार्क बर्गन, ब्लूमबर्ग टेक्नोलोजी पत्रकार र YouTube को बारेमा पुस्तक ‘लाइक, कमेन्ट र सब्सक्राइब: युट्युबको एक्सेन्ट्रिक राइज टु वर्ल्ड डोमिनेशन’का लेखक भन्छन्, “मानिसहरूले YouTube मा विभिन्न प्रकारका सामग्रीहरू पाउँछन्।”
“लगभग तीन अर्ब मानिसले हरेक महिना विश्वभर YouTube हेर्छन्। यी मध्ये अधिकांश मानिसहरू 25 र 35 वर्षको बीचका छन्, यसको मतलब तिनीहरू मुख्य टिभी दर्शकहरू भन्दा कम उमेरका छन्। यो अब एप्स, भिडियो गेम कन्सोल र स्मार्ट टिभीहरूमा उपलब्ध छ। ।”
उनले भने, “यो अहिले सबैभन्दा लोकप्रिय अनलाइन प्लेटफर्म र विज्ञापन कम्पनीहरूका लागि मानिसहरूसम्म पुग्ने सबैभन्दा ठूलो माध्यम भएको छ। यो भिडियोहरूको सबैभन्दा ठूलो सूची हो। युट्युबमा सर्च गरेर मानिसहरूले धेरै कुराहरू हेर्न सक्छन्।”
YouTube 2005 मा सुरु भयो
अनलाइन भिडियो साझेदारी प्लेटफर्म YouTube 2005 मा सुरु भएको थियो र यसमा अपलोड गरिएको पहिलो भिडियो मात्र 19 सेकेन्ड लामो थियो, जुन यसको सह-संस्थापकले क्यालिफोर्नियाको सान डिएगोमा रहेको प्राणी संग्रहालय भित्र घुमिरहेको बेला रेकर्ड गरेको थियो।
त्यसको एक वर्षपछि गुगलले १.६५ बिलियन डलरमा युट्युब किनेको थियो। भारतमा युट्युब सबैभन्दा धेरै हेरिएको छ जहाँ करिब ४० करोड मानिस युट्युब हेर्छन्। अब YouTube सय भन्दा बढी देशहरूमा उपलब्ध छ।
मार्क बर्गनका अनुसार ब्राजिल र इन्डोनेसियालगायत धेरै नयाँ उदीयमान बजारहरूमा युट्युबले टिभी च्यानलहरू मात्रै बदलेको छैन, त्यहाँको मनोरञ्जन र समाचारको मुख्य स्रोत पनि बनेको छ।
मार्क बर्गन भन्छन् कि YouTube तीन चरणहरूमा विकसित भयो। उनी भन्छन्, “एक पूर्व YouTube कार्यकारीले मलाई कम्पनीको मन्त्र “चुनौती, मजाक वा सत्य?” यसअघि मनोरञ्जन क्षेत्र र विज्ञापन कम्पनीहरूले युट्युबलाई गम्भीरतापूर्वक लिएका थिएनन्।
त्यसपछि युट्युबको दोस्रो चरण सुरु भयो जसमा यो हलिउड, टिभी उद्योग, नेटफ्लिक्स र अमेजनका लागि खतरा बनेको थियो । “यसले आफ्नै मौलिक शोहरू बनाउन थाल्यो र Netflix जस्ता उपभोक्ताहरूबाट सदस्यता शुल्क लिन थाल्यो।”
बर्गनका अनुसार २०१६ मा युट्युबले मौलिक र महँगो सामग्री बनाउन थाल्यो । तर यसले नेटफ्लिक्स जस्ता कम्पनीको लगानीसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सकेन र २०२२ मा आफ्नो विभाग बन्द गर्यो। अब यो नयाँ चरणमा, YouTube ले आफ्नो स्थान धेरै बलियो बनाएको छ।
मार्क बर्गन भन्छन् कि अब मानिसहरू युट्युबलाई उपयोगिता प्लेटफर्मको रूपमा प्रयोग गर्छन्। उदाहरणका लागि, YouTube खाना बनाउनदेखि लिएर कुनै पनि चीज मर्मत गर्ने भिडियोहरू हेर्न प्रयोग गरिन्छ। मानिसहरूलाई चाहिने अधिकांश भिडियोहरू यहाँ सजिलै उपलब्ध छन्। युट्युबका आफ्नै स्टारहरू छन् जसको लोकप्रियता हलिउड स्टारहरू भन्दा कम छैन।
२६ वर्षीय कन्टेन्ट क्रिएटर मिस्टर बिस्टको युट्युब च्यानलले यस वर्षको जुनमा भारतीय संगीत लेबल टी-सिरिजको च्यानललाई उछिन्यो।उनका ३२ करोड सब्सक्राइबर छन् । YouTube र यसका प्रख्यात सामग्री सिर्जनाकर्ताहरूले विज्ञापनहरू मार्फत पनि आम्दानी गर्छन्। उनीहरुको च्यानलमा विज्ञापन आउँदा पैसा पाउँछन् ।
मार्क बर्गनले भने, “विज्ञापन कम्पनीहरूले आफ्नो विज्ञापन प्रसारण गर्न तिर्ने रकमको ४५ प्रतिशत युट्युब कम्पनीले राख्छ र बाँकी रकम ती च्यानल वा सामग्री सिर्जनाकर्ताहरूलाई दिन्छ।”
“जब उनले 2007 मा यो दृष्टिकोण अपनाए, यो एकदमै नयाँ र जोखिमपूर्ण विचार थियो तर यो उनको सफलताको प्रमुख कारण साबित भयो।” केही सेवाहरू बाहेक, YouTube का अधिकांश सेवाहरू निःशुल्क छन्। YouTube ले प्रमाणित गर्यो कि जो कोही पनि स्टार बन्न सक्छ।
मार्क बर्गन भन्छन् कि ठूलो संख्यामा भिडियोहरू अपलोड भइरहेको छ जसका कारण तिनीहरूमाथि नियन्त्रण पनि एक समस्या बनेको छ। यदि युट्युब नियन्त्रण बाहिर गइरहेको सरकारलाई लाग्छ भने त्यसमा खतरा हुन सक्छ ।
नेपालका उत्कृष्ठ १० अनलाइन पत्रिकाहरु भित्र पर्ने सञ्चारकेन्द्र डटकम २०७० जेठ १५ गतेदेखि सञ्चालनमा छ । यो अनलाइन मिडिया ‘सम्पूर्ण विचार, समाचार र सूचनाहरुको केन्द्र’का रुपमा स्थापित हुँदै गइरहेको छ ।
प्रतिक्रिया